Schrijven als een koe

Tiktiktik. Met een beetje mazzel rolt die column, webtekst of brief zo op het scherm. Een goed doordacht idee of een spontane ingeving, een uurtje rammelen op het toetsenbord, de volgende dag nog even nalezen en klaar is Kees.

Een enkele keer werkt het zo. Vaak duurt het wat langer, soms lijkt het een eeuwigheid. Schrijven is een uitdaging als de materie inhoudelijk ingewikkeld is, denk aan een nieuwe technologie of een complex probleem. Echt lastig zijn verhalen die dichtbij komen. Persoonlijke onderwerpen die een tikkeltje gevoelig liggen, vaak iets met schuld of schaamte, of met angst. Met besodemieterd zijn of besodemieterd hebben, door de grond kunnen zakken door een ongelofelijke blunder, niet twee maar tien keer stoten aan dezelfde steen, vallen in een diepe, depressieve put.

In zo’n geval wordt schrijven ploeteren. Dan schrijf ik een alinea en lees hem nog een keer door. Ben wel enthousiast over het onderwerp, maar niet over de tekst, dus ik schrap alles weer. Met een beetje pech vraag ik me na vijf pogingen af: Help, hoe verder? Als ervaren schrijver zou ik toch goed én snel een prachtig verhaal moeten kunnen produceren? 

Inmiddels heb ik zo’n aanloopperiode vaker meegemaakt en ik weet dat de oplossing zich op een gegeven moment aandient. Dat ik blijkbaar langer moet kauwen op een ervaring, eerst beter moet verteren voor er een mooi product kan ontstaan. Dan heb ik meerdere magen nodig. Net als een koe.

Pens – weken en wachten

De eerste maag van de koe is de pens, een ‘bak’ met een volume tot 120 liter. Hier komt het gras terecht dat de koe doorslikt. Dat is nog bijna ongekauwd en ligt te weken en te wachten tot de pens vol is. Dat kan wel even duren. Dan gaat het gras terug naar haar bek en begint de koe met herkauwen.

Die eerste maag lijkt op het maken van aantekeningen; ruw materiaal, ongezouten meningen en onaffe zinnen, losse flarden, onverwerkt en onverteerd. De inweektijd kan maanden of zelfs jaren duren. In die periode gaan de scherpe randjes eraf, worden feiten duidelijker en meningen genuanceerder. Ontstaat meer afstand en wordt het onderwerp toegankelijker. Al lijkt de pensperiode aan de buitenkant nutteloos, daarna kunnen hoofd en hart met een frisse blik kijken. 

Netmaag – verkleinen

De tweede maag van een koe is de netmaag. Deze maag heeft een open honingraatstructuur die ervoor zorgt dat het gekauwde gras wordt verdeeld in kleine balletjes. Zo wordt het voorbereid op de vertering.

Als schrijver heb ik een tweede maag nodig om te ontdekken of mijn onderwerpen klein genoeg zijn. Heb ik alles in beeld en krijgt elk onderdeel de aandacht die het verdient? Is er voldoende ruimte voor de gevoeligheden en hun onderliggende mechanismen, de dingen waar het juist om draait? Of wil ik te veel tegelijk vertellen en met zevenmijlslaarzen vooruit? Doseren is een hele kunst.

Boekmaag – indikken

De derde maag van de koe is de boekmaag; die heet zo omdat hij uit dunne ‘bladeren’ bestaat, net als een boek. In deze maag wordt het vocht onttrokken aan de balletjes van voorverteerd gras. Het indikken is de voorbereiding voor de laatste maag.

Indikken, logisch dat dit ook hoort bij het schrijfproces. Ik kan immers niet alles vertellen. Zodra ik de hoofd- en bijrolspelers, de gebeurtenissen en bijbehorende emoties in beeld heb, lukt het me de hoofd- en bijzaken te scheiden. Wat is relevant voor dit verhaal en welke details zijn hier overbodig? Dat is mijn taak in de boekmaag.

De lebmaag – verwerken en verteren

De vierde maag van de koe is de lebmaag. Deze maag, die het meest lijkt op die van de mens en andere niet-herkauwende zoogdieren, verwerkt het voedsel en zorgt voor de eigenlijke vertering. Daarna gaat het verteerde voedsel naar de dunne darm, waar de voedingsstoffen via de wand van de dunne darm in het bloed opgenomen worden.

In de vierde maag gebeurt het echte werk, eindelijk mag ik schrijven. Dankzij al het herkauwen weet ik wat de essentie is. Een logische structuur en de juiste woorden dienen zich aan, afgewisseld met momenten van twijfel en voortschrijdend inzicht. Uiteindelijk ligt het verhaal tastbaar op tafel. Ik ben er blij mee! Of het eindresultaat lijkt op melk of een koeienvlaai, mag elke lezer zelf bepalen.